Asbest

Wat is asbest?

Asbest is een verzamelnaam voor zes in de natuur voorkomende mineralen met een vezelstructuur die hittebestendige en verstevigende eigenschappen bevatten. Omwille van die eigenschappen was het tot eind jaren negentig een veelgebruikt product, vooral in de bouwsector. In veel jeugdverblijven zal asbest dus ook aanwezig zijn.

Vandaag is het gebruik van asbest verboden omdat het bij inademing ernstige ziektes veroorzaken in de luchtwegen en longen. De risico’s op ziekte verhogen als je veel asbestvezels inademt of als je langere tijd aan asbestvezels bent blootgesteld. 

Soorten asbestmaterialen

De mate waarin asbestvezels vrijkomen, hangt samen met de asbesthoudende toepassing. In hechtgebonden asbesthoudende toepassingen zijn de asbestvezels gebonden met een bindmiddel zoals cement, kunststof of lijm. Hierdoor komen er weinig tot geen vezels vrij en is het gevaar voor de gezondheid beperkt. Bij niet-hechtgebonden asbesthoudende toepassingen, zoals isolatiematerialen rond verwarmingsbuizen, kunnen asbestvezels sneller vrijkomen en is het gevaar voor de gezondheid veel groter.

Asbest verwijderen?

Er geldt vandaag geen algemene verplichting om asbesttoepassingen weg te nemen maar iedereen moet wel asbestmaterialen zo beheren dat ze geen risico’s vormen voor de volksgezondheid. Soms is asbest verwijderen de enige manier om dat te verwezenlijken.

Komt het asbestgevaar van derden (zoals buren), dan kan je doorgaans aankloppen bij de gemeentelijke milieudienst. Die heeft een toezichthouder die ter plaatse kan komen om vaststellingen te doen en eventueel maatregelen op te leggen. Gaat het over een onzorgvuldige aannemer, dan kan je het incident melden bij de lokale arbeidsinspectie van je provincie. Hier vind je de juiste contactgegevens.

De Vlaamse ambitie

Om de gezondheidsrisico’s te beperken, keurde de Vlaamse Regering in 2018 het actieplan asbestafbouw goed. Zo wil de Vlaamse regering uiterlijk tegen 2040 Vlaanderen asbestveilig maken. Asbestveilig is dus niet hetzelfde als asbestvrij.

Asbestattest als startpunt
Een gebouw dat dateert van voor 2001 moet sinds 23 november 2022 een asbestattest hebben bij verkoop. Vanaf 2032 geldt die verplichting ongeacht verkoop. 

Een asbestattest zonder asbestmaterialen is onbeperkt geldig in de tijd, met asbestmaterialen is de geldigheidsduur 10 jaar. Als het wegnemen van asbesthoudende materialen betekent dat de toestand van het gebouw verandert van niet-asbestveilig naar asbestveilig, dan ben je verplicht om het bestaande asbestattest te vernieuwen. Dat moet binnen het jaar gebeuren. Is dat niet het geval, dan vervalt de verplichting. Andere situaties kunnen ook aanleiding geven tot een verplichte vernieuwing van het asbestattest. Het attest wordt opgesteld door een gecertificeerd asbestdeskundige inventarisatie. 

Gratis asbestattest voor lokale jeugdinfrastructuur
Dankzij het sectorprotocol ‘Asbestveilige lokale jeugdgebouwen’ kunnen lokale jeugdverenigingen een gratis asbestattest krijgen. Aan dit aanbod zijn wel enkele voorwaarden gekoppeld. De aanvraag gebeurt via een eenvoudige online aanmelding en kan ingediend worden door de gebruiker of de eigenaar. 

Verplichting voor werkgevers
De codex welzijn op het werk verplicht werkgevers om werknemers te beschermen tegen asbest en omschrijft welke maatregelen genomen moeten worden. Zo moet de werkgever een asbestinventaris opmaken die jaarlijks geactualiseerd wordt. Die inventarisatie kan de werkgever zelf opmaken of uitbesteden aan een expert. Dit is een ander soort inventaris dan het asbestattest.

Bezint eer je begint!

Absoluut verboden 

• asbesthoudende materialen bewerken
• asbesthoudende materialen hergebruiken
• asbesthoudende materialen opnieuw insluiten of inkapselen wanneer ze bij renovatie eenvoudig bereikbaar worden
• asbestleien reinigen of ontmossen
• zonnepanelen, overzetdaken of andere constructies plaatsen op een asbestdak- of gevel.

Zelf asbest verwijderen
Dat kan, maar enkel met volgende asbesthoudende toepassingen en voor zover deze via eenvoudige handelingen (bijv. vlot losschroeven) kunnen worden weggenomen:
-    hechtgebonden asbest dat niet beschadigd is of waarbij er geen vrije vezels zichtbaar zijn en waarbij verwijdering geen aanleiding geeft tot een wijziging van de toestand
-    hechtgebonden asbest dat beschadigd is of waarbij er vrije vezels zichtbaar zijn en dat verwerkt is in een buitentoepassing waarbij geen derden aanwezig zijn, voorzover de verwijdering geen aanleiding geeft tot een wijziging van de toestand
-    asbesthoudende koorden, dichtingen of pakkingen, remvoeringen en analoge materialen

Let op: schakel kinderen, jongeren en jongvolwassenen nooit in als vrijwilliger om asbest te verwijderen. Hou kinderen en jongeren tot 30 jaar ook uit de buurt van asbestverwijderingswerken. 

Uitbesteden aan derden
Schakel je liever een aannemer in, check dan even of de werknemers beschikken over een opleidingsattest eenvoudige handelingen. De aannemer is ook verplicht om een asbestinventaris op te stellen van de werfzone. Bovendien moet hij voor de verwijdering ook een melding doen bij de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg.

Voor de verwijdering van risicovolle asbestmaterialen moet een erkend asbestbedrijf ingeschakeld worden. Voorbeelden van zo’n asbestmaterialen zijn:
-    niet-hechtgebonden asbestmaterialen zoals leidingisolatie, pleisterwerk …
-    asbestmaterialen die bij verwijdering veel beschadigd worden zoals verkleefde materialen

Tip: Twijfel je over wie wat mag verwijderen? Raadpleeg dan het asbestattest.

Ondersteuning

Particulieren
Als particulier kan je kleine hoeveelheden asbestcementafval (200 kg of 1m³ of 10 platen) gratis naar het recyclagepark brengen. Let wel: het afval wordt enkel aanvaard als het verpakt is. Dit kan in dubbele plastic zakken, doorschijnende asbestzakken of aangepaste asbestfolie. De verpakkingen kunnen aangekocht worden via de afvalintercommunale, de milieudienst of een gespecialiseerde bouwhandel. Asbestcementen golfplaten of leien kan je als particulier ook aan een voordelig tarief laten ophalen. Via de postcodezoeker ontdek je wie dit organiseert in jouw gemeente.

Jeugdlokalen
Jeugdlokalen die verhuurd worden als jeugdverblijf en een gratis asbestattest in het kader van het sectorprotocol (zie hierboven) hebben verkregen, kunnen eenmalig een gratis expertisebegeleiding van maximum 16 uur krijgen van de asbestdeskundige die het attest opmaakte. 

Zitten er volgens het asbestattest materialen in asbestcement in/rond het jeugdlokaal, dan wordt het materiaal gratis opgehaald. De precieze werkwijze en het aanvraagformulier vind je op de website van OVAM.

Andere ondersteuning
Verder zijn er ook diverse premies en andere ondersteunende maatregelen uitgewerkt waarvan ook bedrijven en lokale overheden kunnen genieten. Een mooi overzicht vind je op www.asbestinfo.be.