Draaiboek 'bedwantsen'

Bedwantsen zijn in de volksmond ook wel gekend als wandluizen, al klopt deze naam niet echt. De bedwantsen zijn vooral ’s nachts actief en voeden zich met bloed. Na het eten lijken ze op een levende druppel bloed. Zij verbergen zich bij voorkeur in de naden en kieren van bedden, in de zoom van linnengoed of matrassen … Vandaar dus de naam 'bedwants'.

Meer weten over de bedwants ...

Bedwantsen zijn kleine insecten die zich voeden met bloed. Ze houden niet van licht en verschuilen zich op moeilijk bereikbare plekken, zoals in naden van matrassen en kieren van meubels. Ze verplaatsen zich snel en kunnen zich gemakkelijk verspreiden door zich te verstoppen in tassen, kleding en meubels. Dit zorgt ervoor dat ze zich binnen korte tijd kunnen vermenigvuldigen.

Een volwassen bedwants heeft een afgeplat, ovaalvormig lichaam en is roodbruin van kleur. Als ze net bloed hebben gezogen, zwelt hun achterlijf op en kleurt het donkerrood. Bedwantsen kunnen niet vliegen of springen, maar ze lopen. Ze blijven vaak binnen een straal van ongeveer drie meter rond de slaapplaats van hun slachtoffer, maar kunnen zich tijdens één nacht ook tot wel dertig meter verplaatsen. Ze worden niet groter dan 8,5 millimeter.

Bij temperaturen van 15 tot 18°C kunnen bedwantsen meer dan zes maanden zonder voedsel overleven. Wanneer de temperatuur onder de 15°C zakt, gaan ze in een soort winterslaap en kunnen ze zelfs langdurige vorst overleven. Hoewel bedwantsen geen ziekten overdragen en dus geen direct gevaar vormen voor de volksgezondheid, kunnen ze wel veel overlast veroorzaken. Ze bijten, wat leidt tot jeuk, slaapproblemen en ongerustheid. Opgelet, iedereen reageert anders op de beten. Bij sommige mensen is niets te zien.

We benadrukken dat schoonmaken een zeer beperkte rol speelt in het voorkomen van bedwantsen. Hygiëne en regelmatig schoonmaken kunnen eigenlijk enkel helpen om bedwantsen op te merken. Poetsen voorkomt de besmetting zelf niet, omdat bedwantsen niet afhankelijk zijn van vuil om te overleven.

Ook in het jeugdtoerisme worden we soms geconfronteerd met bedwantsen. De gevolgen zijn niet min: de bestrijding is moeilijk en duur, het maakt de verhuur enige tijd onmogelijk, de bezorgdheid bij medewerkers en verblijvende groepen is groot en er is een risico op reputatieschade. Helaas is een besmetting nooit uit te sluiten.

Dit draaiboek geeft houvast om bedwantsen snel te ontdekken, maar ook om de bestrijding (en de communicatie) op een goede manier aan te pakken. De informatie werd verzameld bij experts, alsook aangevuld met ervaringen uit de praktijk van uitbaters. Nieuwe inzichten worden stelselmatig toegevoegd.

Voorkomen

Bedwantsen reizen met iemand mee. Via slaapzak of bagage is het risico eerder beperkt. De diertjes kunnen wel mee komen via een hoofdkussen, een knuffel, maar ook met tweedehands materiaal. Helemaal voorkomen is dus onmogelijk. Er zijn wel enkele tips om het de diertjes moeilijk te maken.

Voorzie overal hygiënische matrassen, die met regelmaat afgewassen worden. Het afwassen is een aangewezen moment voor een extra controle van de matras op de aanwezigheid van bedwantsen;
Dicht spleten in de slaapruimtes zo veel mogelijk (met silicone);
Behandel bedden, matrassen en spleten in de slaapruimtes regelmatig preventief met een stoomreiniger (zie ook verder bij 'bestrijden').
De keuze van bedden kan bedwantsen afschrikken. Bedwantsen houden niet van koude materialen, metalen bedden dus (opgelet, wel van de eventuele houten lattenbodem). Ook in massief en geschilderd of vernist hout vinden ze moeilijker kieren (maak overblijvende spleten dicht met silicone) om zich te verstoppen.
Bedwantsen zouden zich ook naar andere kamers kunnen verplaatsen via poetsmateriaal (borstels). Voorzie daarom poetsmateriaal per slaapverdiep (of zelfs kamer indien haalbaar).

Snel detecteren

De intrede van de bedwants uitsluiten is niet mogelijk. Wat wel kan, is de gevolgschade zo beperkt mogelijk houden. Hoe sneller de aanwezigheid gedetecteerd wordt, hoe beperkter de gevolgen.

1. Herkennen

Zorg er voor dat je team de sporen van bedwantsen snel kan herkennen. Daarvoor hebben we een korte opleiding uitgewerkt. Zorg er voor dat iedereen die regelmatig in de slaapruimtes aan de slag is, die opleiding krijgt. We raden bovendien aan om dat jaarlijks te herhalen.

Download de vorming:

2. Systematische controles

Naast de verhoogde opmerkzaamheid van je team is het belangrijk om op een systematische wijze elke slaapruimte (bijvoorbeeld tweemaandelijks) aan een gerichte controle op de aanwezigheid van bedwantsen te onderwerpen. Dat is een visuele controle met de hulp van een zaklamp en een checklist. We raden aan om deze controles bij te houden in een logboek. Zo weet je precies wanneer en welke slaapruimtes gecontroleerd werden.

Download de checklist

Er bestaan in de handel ook vallen voor bedwantsen. Die kan je rond een bed plaatsen. Uit gesprekken met uitbaters blijkt dat die niet altijd even betrouwbaar zijn. Het is ook mogelijk om je gebouw regelmatig door een getrainde hond (zie verder) te laten controleren, uiteraard is daar een prijskaartje aan verbonden.

Bestrijden

Het vaststellen (of vermoeden) van bedwantsen vraagt een onmiddellijke aanpak. Daarbij is het inzetten van een bestrijdingsfirma vaak aangewezen. Let daarbij op: er zijn ook malafide firma's actief die er vooral op gericht zijn om je zo veel mogelijk geld afhandig te maken. We raden aan om erkende bestrijders aan te spreken, bijvoorbeeld aangesloten bij BePMA.

Bij twijfel is het mogelijk om het gebouw te laten inspecteren met een getrainde hond. Die hond kan de aanwezigheid van bedwantsen ruiken. Daarvoor kan je een bestrijdigingsfirma aanspreken. Bedwantsen trekken zicht terug diep in de kleinste spleetjes. Met een zogenaamde 'uitdrijvingsspray' is het mogelijk om hen te verstoren waardoor ze uit hun schuilplaats komen. Op die manier kan je ze zien.

Bij aanwezigheid van bedwantsen is het belangrijk om niets uit de ruimte te verplaatsen. Het is natuurlijk erg belangrijk om verdere verspreiding te voorkomen (zie verder). Bedwantsen bestrijden kan met insecticide, stoom* of met extreme hitte. Een combinatie van deze methodes is ook mogelijk, afhankelijk van de ernst van de plaag. Weet wel dat de diertjes al een hoge mate van resistentie hebben tegen insecticides.

We adviseren hier om niet zelf aan de slag te gaan, al is aan een professionele aanpak natuurlijk een kostprijs verbonden. Stel een plan van aanpak op met de bestrijdingsfirma. Zorg er voor dat je een duidelijke indicatie krijgt van de duur van de behandeling. Mogelijks heb je nog verhuur, het is dan noodzakelijk om de groepen (zie externe communicatie) in de vooropgestelde behandelingsperiode te contacteren.

Stomen kan je eventueel wel zelf uitvoeren. Dat vraagt een professionele stoomreiniger (voldoende hitte en druk). Behandel de bedden en ruimte bij (vermoeden van) aanwezigheid van bedwantsen erg grondig. Je loopt het risico dat de diertjes nog dieper weg kruipen of ook naar omliggende kamers verhuizen. Hou daarom een traag tempo aan bij het stomen zodat de hitte goed in de materialen kan doordringen. Haal meubels eventueel zelfs uit elkaar om alle kieren te bereiken. Eén behandeling is onvoldoende. Eitjes komen na ongeveer 6-10 dagen uit. Om de cyclus te doorbreken is het noodzakelijk om de behandeling te herhalen. We raden dus aan om minstens drie keer grondig te stomen, telkens na zeven dagen. Behandel preventief ook de omliggende kamers. Succes is niet gegarandeerd. Volg nauwgezet op en contacteer een professional bij twijfel.

Verspreiding voorkomen

Verplaats geen meubilair, matrassen en ander materiaal uit de besmette kamer naar andere ruimtes. Berg dus ook alle bagage uit de getroffen ruimte op in plastic zakken. Breng ze dan pas naar een andere plek.

Zodra bedwantsen zijn vastgesteld, moet de besmette kamer onmiddellijk buiten gebruik worden gesteld. Kan de groep in een ander deel van de accommodatie het verblijf verder zetten? Bied aan om de kledij uit de getroffen kamer te wassen op minimum 60 graden.

Geef instructies aan iedereen die de kamer heeft betreden. Kleren moeten gewassen worden op minimum 60 graden (en indien mogelijk in de droogkast op hoge temperatuur). Niet-wasbare items zoals schoenen, tassen of delicate stoffen moeten gedurende minimaal 72 uur in een afgesloten plastic zak in de vriezer bij -18°C.

Download voorbeeldteksten om te communiceren met getroffen groepen

En wat met de kosten?

De eigen schade (kosten voor behandeling, eventuele onbeschikbaarheid van het verblijf ...) door insecten zoals bedwantsen is geen verzekerd risico in de brandverzekering (of andere polissen). Hier kan je dus helaas niet rekenen op tussenkomst. De polis burgerlijke aansprakelijkheid dekt schade bij derden waarvoor een verzekerde aansprakelijk is. Burgerlijk aansprakelijk zijn betekent aanwezigheid van drie elementen: Een fout, nalatigheid of onzorgvuldigheid (ook: een gebrek aan een goed preventiebeleid) (1), schade (2) en oorzakelijk verband (3) tussen (1) en (2). Het bewijs van deze drie elementen moet geleverd worden door de schadelijder (of de groep, die daarvoor eventueel beroep kan doen op een rechtsbijstandsverzekering).

Komt er een schadeclaim binnen van een derde, dan is het best om die meteen aan te geven aan de BA-verzekeraar. Bij de afhandeling van schade zijn er dan twee mogelijkheden:

Ofwel staat de aansprakelijkheid vast: de verzekeringsmaatschappij betaalt dan de schadevergoeding (soms is er nog wat discussie over het bedrag van de schadevergoeding);
Ofwel is er twijfel over de aansprakelijkheid: de verzekeringsmaatschappij neemt het dossier dan in handen. Komt het tot een rechtszaak, dan betaalt de BA-verzekeraar ook de verdedigingskosten voor de rechtbank.

Vragen of ervaringen die je met ons wil delen? Neem contact op via info@cjt.be.